Hoe je gebruik maakt van de voordelen van schermtijd

Jillian Emanuels

Schermtijd, kinderen kunnen veel leren van bepaalde Youtubefilmpjes en kindertelevisieprogramma’s. Ze leren het alfabet, kleuren, vormen en hoe weten ze nou toch iedere keer dat irritante liedje te vinden zonder dat ze kunnen lezen. Daarnaast blijkt uit onderzoek dat kinderen van programma’s met een bewust educatief karakter ook leren van de sociale en emotionele situaties die zij aankaarten. Denk aan de gesprekken die gevoerd worden, de avonturen die de hoofdpersonen meemaken en de problemen die opgelost worden. Kinderen kijken hiernaar en maken daardoor kennis met verschillende perspectieven, gedragingen, woorden, oplossingen en nog veel meer.

Daarnaast wordt er in de kinderprogramma’s van de allerkleinsten veel gezongen en op muziekinstrumenten gespeeld. Ze snijden leerzame thema’s aan zoals het alfabet, kleuren, cijfers en vormen. Hierdoor leert je kind deze concepten op speelse wijze kennen. En het is een fijn tijdverdrijf, kinderen hebben plezier en wij als ouders hebben dan even onze handen vrij.

Schermen sluiten niet aan op hoe kinderen leren

Er zitten echter ook een aantal nadelen aan schermtijd. En om optimaal gebruik te kunnen maken van de voordelen is het belangrijk om je ook bewust te zijn van de nadelen. En die zijn op de korte termijn minder goed te zien.

Eén gevolg die je wel direct kunt zien is het verslavende karakter van de een scherm. Observeer je kind eens, de meeste kinderen zitten stil en horen je erg slecht wanneer zij tv kijken. Ze zitten helemaal in het programma, afspraken met betrekking het uitdoen ‘over 5 minuten gaat het uit’, eindigen vaak in huilen en boos worden. Daarnaast wordt de tv door sommige kinderen ook vaak verkozen boven buiten spelen, op de kamer spelen of andere vormen van spel. De tv is daarnaast ook vaak een reden om dingen uit te stellen, opruimen wordt uitgesteld tot de reclame of totdat het programma afgelopen is.

Schermen geven kinderen onterecht het gevoel van een beloning

Dit komt met name doordat schermen zoals, tv, tablet en smartphones onterecht een beloningsgevoel geven. Het voelt prettig, je hoeft er weinig voor te doen en wordt vermaakt. De meeste kinderen zouden ongelimiteerd televisie kunnen kijken totdat hun maag of darmen het feestje onderbreken. Schermen stimuleren de beloningscentra in de hersenen. Eigenlijk zijn onze hersenen er namelijk op ingesteld dat ze iets een aantal keer willen oefenen, het dan kunnen verbeteren, beheersen en door het te beheersen een gevoel van beloning ervaren voor het harde werken. Bij het gebruik van schermen skippen de hersenen eigenlijk die stappen ervoor en geven ze gelijk een beloning af. Daarom is de tv ook zo verslavend, het voelt fijn.

Onze zintuigen zijn essentieel voor leren

Zo blijkt uit verschillende onderzoeken dat de hersenen over-gestimuleerd raken door de snel afwisselende beelden en geluiden van schermen. Ze moeten erg hard werken om dit te verwerken en halen er in verhouding weinig voordeel uit. Daarnaast houden de hersenen van kinderen ervan als ze informatie op verschillende manieren krijgen, via de oren, ogen, neus, handen, voeten, mond evenwichtsorganen en oriëntatieorganen. Dat is ook waarom baby’s beginnen met alles in hun mond te stoppen, alles te voelen, alles heen en weer te schudden om te horen wat voor geluid het maakt. En waarom peuters overal op willen klimmen en met alles willen gooien. Het is niet allen leuk, het voelt niet alleen fijn, ze zijn aan het oefenen met ruimtelijk inzicht, hun grove en fijne motoriek en hun eigen krachten aan het verkennen. Dit is hoe kinderen leren.

Schermen horen in de maatschappij

En ik heb mezelf er ook schuldig aan gemaakt. Voordat ik kinderen had zouden mijn kinderen nooit tv kijken. Ik dacht dat ik het het mezelf makkelijk had gemaakt door mijn tv jaren terug al weg te geven. Mijn dochter is inmiddels 15 maanden en heeft aardig wat kinderfilmpjes gezien. En ik spreek zowel mijn vriend als mezelf er regelmatig op aan dat we zelf ook iets minder met onze schermen bezig moeten zijn, wel of niet in bijzijn van de kleine. Gedurende deze coronacrisis is het ook nog eens snel opgelopen, want tsja een paar dagen okee maar zoveel weken achtereen activiteiten bedenken is een enorme uitdaging. En ik vind het belangrijk dat ze verantwoord met schermen leert omgaan. Ik geloof dat als ik haar er van weg houdt dat ze ontzettend nieuwsgierig ernaar gaat worden. En schermen zijn nou eenmaal onderdeel van onze samenleving, we kunnen niet meer zonder. Ik ben van mening dat ik mijn kind tekort doe als zij nooit een tablet mag aanraken. Dus heb ik me verdiept in wat tips die kunnen helpen.

Algemene tips: 

  • Gebruik schermen niet om je kind af te leiden van boosheid, woede en ander ongepast gedrag. Investeer tijd in het afleren van het verkeerde gedrag en het aanleren van het juiste gedrag.
  • Gebruik schermen niet om je kind in slaap te sussen. Kinderen moeten van jou leren om zichzelf in slaap te sussen. Door kort voor het slapengaan je kind naar een scherm te laten kijken worden delen van de hersenen die moeten rusten geactiveerd, hierdoor slapen kinderen onrustiger en worden zij vaker vermoeid wakker. En we weten allemaal hoe vermoeide kinderen zich gedragen.
  • Vermijd eten voor het scherm. De aandacht is hierdoor bij het scherm en niet bij het eten. Kinderen leren hierdoor niet dat zij bewust moeten eten waardoor zij minder snel een genoeg-gegeten gevoel ervaren.
  • Voor kinderen onder de 2 is het advies zo min mogelijk schermen. Dit heeft er simpelgezegd mee te maken dat zij in de echte wereld moeten leren functioneren en niet op het platte vlak of het platte scherm. Zij moeten oefenen met bijvoorbeeld hun coordinatie. Denk dan bijvoorbeeld aan iets gooien, door gooien leren zij afstanden inschatten. Essentiele onderdelen van het ruimtelijk inzicht.
  • Door te zingen en dansen houd je de overige delen van de hersenen actief.
  • Langzame beelden maken dat het met name voor de allerkleinsten goed te verwerken valt en dat ze niet overprikkeld raken. Denk dan aan programma's waarbij de verschillende beelden elkaar niet flitsend af wisselen maar rustig afwisselen. Er zijn vaak weinig onnodige details in het beeld verwerkt zodat de focus echt ligt op de hoofdpersoon, de interactie met overige personen en het avontuur.
  • Denk ook aan je eigen schermengebruik, het is gemakkelijker je kind erin te sturen en te corrigeren als je dit bij jezelf doet.