"Maar laten we ook de positieve kant bekijken, we zien veel meer mensen van kleur op televisie en in kinderboeken dan een aantal jaren terug," merkte een deelnemer optimistisch op tijdens mijn training antiracistisch opvoeden. Het is voor mij inmiddels een bekende reactie: zodra je racisme als probleem aankaart, wil men inzoomen op wat er al bereikt is.
Representatie, zoals dit heet, is ontzettend belangrijk. Ieder kind moet zich kunnen herkennen in kinderboeken en kinderprogramma's. Uit onderzoek van Universiteit Leiden blijkt dat zowel vrouwen als mensen van kleur ondervertegenwoordigd zijn in schoolboeken. Het onderzoek toont aan dat wanneer leerlingen zichzelf niet herkennen in lesmateriaal, dit negatieve effecten heeft op hun academische prestaties en mentale welzijn. Zo presteren meisjes bijvoorbeeld beter bij scheikundeopgaven als er afbeeldingen van vrouwelijke wetenschappers bij staan. En laat dit nou net zelden het geval zijn, zoals blijkt uit het onderzoek.
Maar representatie alleen is niet genoeg. Door alleen te focussen op meer mensen van kleur in kinderboeken en programma's, lijkt het alsof racisme simpelweg op te lossen is door meer mensen van kleur te laten zien. Dat is natuurlijk niet waar. Racisme heeft op zoveel meer plekken in onze samenleving effect.
Recente onderzoeken tonen aan dat discriminatie en racisme dagelijks voorkomen in onze samenleving. Volgens de discriminatiecijfers van 2023 is er een zorgwekkende stijging van 33% in discriminatie-incidenten bij de politie, met in totaal 8.990 geregistreerde gevallen. De meldingen bij antidiscriminatievoorzieningen (ADV's) stegen met 20% naar 6.351 meldingen. Vergeet niet: dit zijn slechts de gevallen die gemeld zijn.
Impact op kinderen
Het rapport "Anders behandeld" van de Ombudsman Metropool Amsterdam laat zien dat Amsterdamse kinderen en jongeren dagelijks te maken hebben met structurele discriminatie en racisme. Dit gebeurt op school, op straat, online, in winkels en in het openbaar vervoer – niet alleen door leeftijdsgenoten, maar ook door volwassenen.
Vaak denken mensen dat kinderen racisme niet herkennen, dat ze een nare ervaring wel van zich af schudden als we het vooral niet te zwaar maken. Maar racisme en discriminatie zíjn zwaar. Juist in een land waar politici openlijk racisme kunnen uitkramen en racistische ongrondwettelijke moties steun krijgen van meerdere partijen, is de focus op kinderen belangrijk.
1. Open het gesprek
Vaak hoor ik ouders zeggen, 'ik wacht tot ze met vragen komen, dan is het relevant'. Ik snap het, trust me. Ik ben ook een moeder. Helaas blijkt dit over het algemeen niet de beste aanpak te zijn. Uit verschillende onderzoeken waaronder het rapport van Ombudsman metropool regio Amsterdam, blijkt dat kinderen hun ervaringen juist delen als er sprake is van een veilige omgeving. Terwijl jij wacht tot zij het onderwerp aansnijden, wachten zij juist tot jij het bespreekbaar maakt. Want let's be real: in Nederland rust er nog steeds een taboe op het bespreken van racisme.
2. Versterk culturele identiteit
Het afgelopen jaar heb ik voor minimaal 40 verschillende groepen ouders en professionals gestaan. Als ik de vraag stel over kleurenblindheid, of het nu aan witte mensen of mensen van kleur is, claimt iedere keer meer dan de helft van de deelnemers dat kinderen kleurenblind zijn. Ze geloven dat kinderen geen verschillen zien en zich niet anders gedragen op basis van deze verschillen. Helaas blijkt uit verschillende onderzoeken het tegendeel. Kinderen zien wel degelijk verschillen en worden er vanaf jonge leeftijd door beïnvloed. Daarom is het juist voor kinderen van kleur zo ontzettend belangrijk dat ze naast het leren over antiracisme óók ondergedompeld worden in de rijkdom van hun culturele identiteit(en). Taal, muziek, klederdracht, geschiedenis, gewoontes en tradities, al deze elementen dragen bij aan hun vermogen om te navigeren in onze maatschappij.
3. Zoek je safe space
Zowel de discriminatiecijfers van 2023 als het Ombudsman rapport onderstrepen het belang van collectieve actie en steun. Racisme is een maatschappelijk probleem dat we samen moeten aanpakken. Een veilige omgeving is de plek waar kinderen vragen stellen, hun ervaringen kunnen delen en waar ze kunnen leren. Deze veilige omgeving is niet alleen belangrijk voor kinderen maar zeker ook voor ons als ouders en opvoeders. Door samen te werken, ervaringen te delen en samen te leren kunnen we kinderen beter ondersteunen en beschermen tegen de impact van discriminatie en racisme. Dus, zoek je safe space. Een plek waar je kunt ranten, vragen kunt stellen en je ervaringen kunt delen. Een plek waar mensen je helpende adviezen geven en mensen die je aanmoedigen. Je hoeft het niet alleen te doen.
Om deze veilige omgeving te helpen creëren en je te ondersteunen bij antiracistisch opvoeden, bied ik verschillende mogelijkheden in mijn online community:
- 21 januari: Livesessie over antiracistisch opvoeden anno 2025 (meld je hier aan)
- 27 februari: Masterclass: Racisme & discriminatie in het onderwijs (meld je hier aan)
- 26 maart: Masterclass: Groeimindset als tool tegen racisme (meld je hier aan)
Word lid van de groeiende online community op antiracistischopvoeden.nl en krijg toegang tot:
- Alle livesessies en masterclasses (inclusief opnames)
- Praktische tools en resources voor dagelijks gebruik
- Een netwerk van betrokken ouders en opvoeders die elkaar ondersteunen
Voor slechts €75 voor drie maanden!
Onderzoeken:
- Discriminatie.nl (2023). Discriminatiecijfers 2023.
- Ombudsman Metropool Amsterdam (2024). Anders behandeld: Een onderzoek naar de ervaringen van Amsterdamse kinderen en jongeren met discriminatie en racisme.
- https://www.universiteitleiden.nl/nieuws/2019/11/onderzoek-schoolboeken-judi-mesman
