Tijdens een training aan jongeren van 12-16 jaar over racisme en antiracisme gaf ik één van de jongere de beurt om te spreken. 'Het lijkt alsof er nu ineens overal sprake is van racisme. Elk onderzoek en nieuwsbericht lijkt erover te gaan,' merkte deze jongere op. Een aantal andere jongeren en leerkrachten deelden dit standpunt. Het is een gedachtegang die ik vaker opmerk, niet de hoeveelheid onderzoeken maar het feit dat men denkt dat racisme écht iets van het verleden is in Nederland en dat het vergeleken met andere landen hier nu wel meevalt. Zorgelijk vind ik dat. Daarom bespreek ik waarom het belangrijk is om met kinderen stil te staan bij Keti Koti op 1 juli en hoe je naast herdenken en vieren dit koppelt aan een stukje educatie en overdracht. Kinderen zijn immers onze toekomst.

Feiten over het Nederlands slavernijverleden

Op 1 juli herdenken we Keti Koti, de afschaffing van het Nederlands slavernijverleden in Aruba, Bonaire, Curacao, Saba, Sint-Maarten, Sint-Eustatius en Suriname. Keti Koti betekent in het Sranan Tongo (Surinaams) 'gebroken ketenen'. Op Saba, Sint-Eustatius en Sint-Maarten spreekt men over Emancipation Day en op Curacao van 'Dia Di Abolishon'.

Op 1 juli 1863 beloofden de Nederlanders de vrijheid terug te geven aan de tot slaaf gemaakte mensen onder Nederlands terreur. Niets bleek minder waar, naast dat de mensenhandelaren geld kregen van de Nederlandse overheid per mens die in vrijheid gesteld werd, moesten de tot slaaf gemaakte mensen ook nog eens 10 jaar doorwerken, zodat de mensenhandelaren ruim de tijd hadden om vervanging te vinden. Even voor de duidelijkheid, dit was geen vraag of optie die men kon kiezen, dit was hoe het ging. Dus sinds 1 juli 1873 was er iets meer sprake van Keti Koti. Dat betekent ook dat het dit jaar maar liefst 150 jaar terug is dat de slavernij werd afgeschaft, dat zijn slechts 4 á 5 generaties terug!

Slechts 4 á 5 generaties terug werd de slavernij afschaft én ging het tegelijkertijd door onder een andere naam

De Nederlanders waren na de afschaffing nog niet klaar met onmenselijke praktijken. Ze vonden vervanging van de voormalig tot slaaf gemaakten. Vanaf ongeveer 1853 werden mensen uit China, Indonesië en India geronseld. Het verschil met de slavernij die zij eerder afschaften? Men kreeg een contract en een onmenselijk laag loon. Je niet aan het contract houden betekende een strafrechtelijk proces en lijfstraffen. Het tweede voorbeeld is het Paga Terra systeem dat de Nederlanders invoerden op Curacao. De voormalig tot slaaf gemaakten bleven na de afschaffing achter zonder geld, educatie en grond. Het alternatief dat de Nederlanders boden was, ‘blijf voor mij werken, werk een aantal dagen gratis en dan mag je op dit stukje grond van mij wonen’. Hield de voormalig tot slaafgemaakte persoon zich niet aan de opgelegde afspraken, dan nam de uitbuiter het stuk grond weer terug en moesten de voormalig tot slaafgemaakten op zoek naar een andere plek met vergelijkbare voorwaarden.

Dit zijn slechts een aantal feiten die veel niet mensen weten over de afschaffing van slavernij door de Nederlanders. Terwijl het onlosmakelijk verbonden is met het racisme dat nog steeds hoogtij viert in onze samenleving. Wit privilege betekent net als toen nog steeds dat je geen last hebt van bepaalde zaken die mensen zonder wit privilege dagelijks kunnen belemmeren.

Begrijp me niet verkeerd, het doel is niet dat je elk feitje weet over het Nederlands slavernijverleden. Maar mensen die verbaasd zijn, over de hoeveelheid onderzoeken waaruit blijkt dat er racisme is op allerlei plekken in Nederland, laten wat mij betreft zien dat ze onvoldoende verbanden kunnen leggen met hoe de afschaffing verlopen is. Men schafte de slavernij en het racistisch systeem niet af vanwege hernieuwde inzichten wat betreft mensen en menselijkheid. In het kader van antiracistisch opvoeden is het Nederlands slavernijverleden dus een belangrijk onderwerp om verbanden te kunnen leggen met het heden en de toekomst.

Waarom is het belangrijk om over ons Nederlands slavernijverleden te praten met kinderen?

Grofweg was dit mijn reactie op de opmerking van de jongere: Racisme is niet nieuw, het is er al heel lang. Maar als je het aankaart trek je al gauw de slachtofferkaart of moet je maar wat weerbaarder worden. Terwijl het bespreken, onderzoeken en aankaarten de enige manier is voor verandering, het verdwijnt niet vanzelf. Als je mijn werk kent, dan weet je dat ik pleit voor de overdracht naar onze kinderen, de volgende generaties. Het is mijn droom dat toekomstige generaties van kinderen niet eens kunnen bevatten dat racisme zo lang gemeengoed was in Nederland en dat mensen die het aankaarten werden weggezet als 'zwak' en 'zeurderig'.

Combineer herdenken en vieren van Keti Koti met een waardevolle gesprekken en het leggen van verbanden tussen toen en nu

Grijp dus deze maand aan om stil te staan bij het Nederlands slavernijverleden. Verdiep je in de redenen voor de afschaffing maar ook hoe men tegelijkertijd doorging onder een andere naam. Neem je kinderen mee in wat je leert en sluit de maand af door een herdenking en viering bij te wonen op 1 juli. Het bespreken van het slavernijverleden past uitstekend in een antiracistische opvoeding. Het helpt kinderen op het gebied van bewustwording, empathie maar ook het toestreven naar een gelijkwaardige en inclusieve samenleving.

Praten over het slavernijverleden draagt bij aan de bewustwording, van onze kinderen, over onze geschiedenis en hoe dit in verbinding staat met ons heden. De geschiedenis is misschien wel lang geleden, maar het beïnvloed in grote mate ons dagelijkse leven. De kruiden in ons voedsel, de multiculturele samenleving en verschillen tussen mensen. Denk ook aan het het feit dat veel woorden die door kinderen en jongeren onderling gebruikt worden, ontleend zijn uit talen die verbonden zijn middels het Nederlands slavernijverleden. ‘Kaolo’ is bijvoorbeeld een heftig Surinaams scheldwoord dat niet gelijk is aan 'heel erg'. Dit is iets wat veel niet-Surinaamse jongeren wel denken.
Door de geschiedenis van slavernij te bespreken met kinderen kunnen we werken aan een meer gelijkwaardige en inclusieve samenleving. Uiteindelijk komt er een moment waarop we de maatschappij achterlaten in handen van onze kinderen. Inzicht in het verleden is daarom cruciaal, het helpt onze kinderen om hedendaagse vormen van onrecht, ontmenselijking en uitsluiting te herkennen. Dát is de manier om kinderen te leren om hun medemens als gelijkwaardig te behandelen en hen te omarmen voor wie zij zijn.
Wekelijks wordt ik door leerkrachten benaderd omdat zij zich geen raad weten met kinderen die elkaar op racistische wijze uitschelden. Praten over het slavernijverleden en hoe er met mensen werd omgegaan in het verleden, draagt bij aan het ontwikkelen van empathie en meer inzicht in de geschiedenis van deze koloniale termen. Het helpt ze om verbanden te leggen met hedendaagse vormen van slavernij en onrecht en het helpt hen begrijpen waarom verzet hiertegen zo belangrijk is. We wonen in Nederland onder andere samen met nazaten van tot slaaf gemaakten, contractarbeiders en de nazaten van mensenhandelaren, empathie voor elkaar is hierbij cruciaal.

Soms zijn ouders bang om het slavernijverleden te bespreken en dat snap ik. Waar begin je? Is het niet schadelijk? En wat vertel je? Mijn allereerste tip is dat je het niet moet zien als een college. Je doel is ook niet om De Slimste Mens te spelen (tv-quiz). Je kind hoeft geen feitjes op te kunnen dreunen, het doel is verbanden leggen tussen het verleden, het heden maar ook de toekomst. Vlieg het dus aan als meerdere gesprekken en activiteiten die je onderneemt om stapje voor stapje toe te werken naar meer bewustwording, meer empathie en het toewerken naar kinderen voor wie een gelijkwaardige en inclusieve samenleving normaal is. Keti Koti is een herdenkingsdag, een viering van vrijheid maar ook een mogelijkheid om onze kinderen te onderwijzen over het verleden, het heden en hun toekomst.

'Maar... hoe praat je met kinderen over het Nederlands slavernijverleden?'

Ik hoor het je denken.

Wat vertel je dan wel en wat vertel je niet?

Waar begin je en wat past bij de leeftijd van mijn kind?

Heb jij ook moeite met het gesprek hierover voeren?

Dan heb ik goed nieuws voor jou!

Speciaal voor ouders die hiermee worstelen heb ik een digitale toolkit ontwikkeld die jou helpt om gesprekken over ons slavernijverleden aan te gaan op een effectieve en kindvriendelijke manier. De toolkit is geschikt om met kinderen uit te voeren vanaf 8 jaar en helpt jou als ouder om samen met je kinderen toe te werken naar meer bewustwording, inclusie, empathie en kennis!

In deze toolkit vind je educatieve activiteiten om samen thuis te ondernemen. Korte kindvriendelijke video's worden voorzien van een uitleg die je kunt delen met je kind. Je vindt er ook een overzicht met antwoorden op veelgestelde vragen door kinderen. Het doel van deze toolkit is om stap voor stap toe te werken naar meer bewustwording, meer empathie en het toewerken naar kinderen voor wie een gelijkwaardige en inclusieve samenleving normaal is.

Dit vind je in de toolkit: